- Interesujący nas teren jest od wschodniej strony zalewowy, pokryty podmokłymi łąkami o torfowym podłożu z egzotycznymi roślinami i gliną ognioodporną - jak zaobserwował i odnotował ówczesny nauczyciel większyckiej szkoły Carl Schubert, który jako wielki miłośnik przyrody, pierwszy zainteresował się florą i fauną na tym terenie pod kątem stworzenia tam rezerwatu przyrodniczego.
Wreszcie 14 sierpnia 1928 roku zebrała się komisja, w skład której weszli: Emil Pyrkosch - właściciel majątku większyckiego, dr Woyczischowski - przedstawiciel kolei, dr Bleske - starosta kozielski, H. Krause - dyrektor Urzędu Budownictwa w Opolu, Carl Schubert - nauczyciel z Większyc i reprezentant prof. Eisenreicha z Gliwic oraz Rademacher - nauczyciel ze Sławięcic.
Po dokładnej lustracji terenu, parku i bagien opracowano projekt negocjacji w sprawie włączenia terenu bagnistego w Większycach do terenów ochronnych. Nauczyciel Schubert zwracał uwagę na różnorodność rzadko spotykanych gatunków, potrzebę ich ochrony i wykorzystanie do celów edukacyjnych.
23 cenne gatunki
Opracował więc listę roślin, które tam występowały, i przedstawił ją komisji. Doliczył się 23 gatunków, wśród których znalazły się: lipiennik loesela, skrzyp pstry, kruszczyk błotny, zachylnik błotny, rosiczka okrągłolistna, fiołek mokradłowy, lenek stoziarn, sit alpejski, sit chudy, siedmiopałecznik błotny, gnidosz błotny, ostrożeń siwy, chroszcz nagołodygowy, widlaczek torfowy, widłak goździsty, olsza czarna, wierzba pięciopręcikowa, wierzba płożąca, starzec gorczycznikowy, kozłek dwupienny, psi fiołek, tojeść gajowa, listera jajowata.
Ponadto komisja przyjrzała się dokładnie terenom przylegającym do torów kolejowych, gdyż i tam znajdowała się rzadka roślinność. Emil Pyrkosch zapewnił, że wszystkie prace związane z melioracją terenu zostaną wstrzymane. Przedstawiciel kolei stwierdził, że jest za tym, aby ów teren stał się chroniony, i zadeklarował wolę jego sprzedaży na rzecz powiatu. Starosta Bleske przyjął propozycję do wiadomości. H. Krause zapewnił, że jak najszybciej poczyni kroki w sprawie podpisania porozumienia między koleją a powiatem w sprawie sprzedaży tych gruntów.
W styczniu 1930 r. Wydział Prowincjonalny Prowincji Górnośląskiej (Landeshauptamt) w Raciborzu przyznał jednorazową pomoc starostwu na zakup kolejowego terenu pod większycki rezerwat przyrody w wysokości 300 reichsmarek.
Poparcie nadeszło również od pruskich ministerstw: ds. nauki i badań oraz rolnictwa, co doprowadziło do otwarcia na tym terenie punktu naukowo-badawczego. Emil Pyrkosch wyraził na piśmie zgodę na korzystanie z jego terenu do celów naukowych. Wydano również dekret policyjny zabraniający wstępu na teren większyckiego torfowiska, zrywania kwiatów, odstrzeliwania ptactwa, niszczenia podłoża. Czyny te zagrożone były karą grzywny ze względu na prowadzone tam obserwacje i doświadczenia naukowe. Nauczyciele Schubert i Rademacher, oprócz prof. Eisenracha, jako kierownika większyckiej ekipy badawczej, otrzymali wsparcie finansowe z Urzędu Ochrony Przyrody w Bytomiu. Przybyli też naukowcy.
Wyniki badań przedstawili w raporcie i piśmie rzeczoznawczym do Urzędu Wojewódzkiego - Wydziału Pielęgnacji Pomników Przyrody w Opolu. Lista roślin sporządzona przez Schuberta została potwierdzona. Poza tym stwierdzono, że znajdują się tam różnego rodzaju wierzby, np. płacząca, uszata, purpurowa.
Z rąk do rąk
Po żmudnych badaniach, 17 listopada 1934 r., w opolskim dzienniku urzędowym zamieszczono artykuł, w którym poinformowano, że trwające od 21 stycznia 1926 r. starania o zatwierdzenie większyckich bagien jako terenu ochronnego zostały zamknięte. Zgodnie z decyzją Radcy Ministerialnego ds. Nauki i Badań, Edukacji Publicznej, Nadleśnictwa i Gospodarki Rolnej teren ten został ogłoszony jako rezerwat przyrody. Obszar podlegający ochronie liczył 86,04 ara i leżał na południe od linii kolejowej Koźle-Nysa, w kierunku drogi Większyce-Koźle.
Tym samym zabroniono tam zrywać, łamać lub w inny sposób niszczyć wszelkie krzewy oraz inną roślinność. Ponadto nie wolno było zagrażać żyjącym tam zwierzętom, łapać ich, a także niszczyć bądź wybierać jaj oraz larw. Zakazana była również jakakolwiek ingerencja w ukształtowanie terenu, wywożenie tam gruzu lub innych odpadów. Nieprzestrzeganie tych przepisów groziło grzywną w wysokości 150 reichsmarek, a nawet aresztem. Od tego momentu Większyce znalazły się na liście obszarów chronionej przyrody!
Jeszcze w 1932 r., czyli przed powstaniem rezerwatu, Emil Pyrkosch sprzedał posiadłość wraz z zamkiem Górnośląskiej Spółce Ziemskiej (Oberschlesieschen Landegesellschaft GmbH). Później część odkupiła Nordrhein-Westfällische Siedlungsgesellschaft GmbH - spółka zajmująca się rozwojem budownictwa mieszkaniowego i osadnictwem ludności.
Niebawem, bo już w 1935 r., reszta majątku ponownie została wystawiona na sprzedaż. Rozważano możliwość wydzielenia zamku z parkiem z pozostałych terenów (w tym terenu bagiennego) i odsprzedania rolnikom w małych parcelach. Poinformowała o tym Górnośląska Spółka Ziemska w protokole obrad z 15 lutego 1935 r. Proponowano 50 reichsmarek za morgę dla rolników, którzy wykazywali zainteresowanie kupnem pola lub łąki. I rzeczywiście, kilku chętnych się znalazło.
Sprzedaż zamku i parku oferowano za 60 000 RM. Również gmina Większyce była zainteresowana kupnem tego obiektu, podobnie jak inne instytucje. W międzyczasie dokonano odwodnienia terenu przylegającego do bagien. Zapewniano, że prace przebiegać będą obok rezerwatu i nic nie ulegnie zniszczeniu. Rzeczywiście, prace zostały przeprowadzone prawidłowo i nie zagrażały wrzosowiskom. Natomiast największe spustoszenie wśród wielu gatunków flory i fauny w rezerwacie wyrządziły susze, od kilku lat nawiedzające wówczas ów region. Zniszczeniu uległy rzadko spotykane owady i rośliny. Ponadto stwierdzono, że teren zaczyna się geologicznie zmieniać. Suchy klimat spowodował, że poziom wód gruntowych znacznie się obniżył i zaczęły się formować małe piaszczyste pagórki.
Początek końca
Wreszcie 13 października 1936 r. urząd prowincjonalny w Opolu otrzymał pismo z Urzędu Leśnictwa i Ochrony Przyrody w Berlinie informujące o szkodach wywołanych odwodnieniem przyległego terenu (teren chroniony nie był odwadniany). Tym samym bagna nie spełniały już warunków do ochrony. Choć zapewniano, że mimo położenia terenu ochronnego nie zostanie on uszkodzony, to stało się inaczej. Uszkodzenia melioracyjne tego obszaru odnotowano dopiero po jakimś czasie. Rektorowi Kotziasowi udało się na pewien czas uchronić rezerwat od skreślenia go z listy. Notatki o tym zamiarze ukazywały się w gazetach "Amtsblatt" w Opolu i "Coseler Kreis-Blatt" w 1936 r.
Niestety, 12 maja 1937 r. do urzędu w Opolu wpłynęło pismo z Urzędu Leśnictwa i Ochrony Przyrody w Berlinie o natychmiastowym wykreśleniu z listy rezerwatów większyckich wrzosowisk, gdyż nie spełniają one warunków wymagających w Księdze Rzeszy ds. ochrony przyrody.
Rozporządzenie to zostało natychmiast upublicznione 5 czerwca 1937 r. w opolskiej gazecie „Amtsblatt des Regierungspräsidenten in Oppeln”. Wiadomość została wydrukowana w dwóch językach, po polsku i niemiecku. Miesiąc później (8 lipca 1937 r.) ta sama informacja ukazała się w kozielskiej gazecie „Coseler Kreis-Blatt”. Tak właśnie większycki rezerwat przyrody zaczął powoli podupadać, a wraz z nim zamek oraz park. Teren rezerwatu ciągle należał częściowo do zamku. Pole i łąki były już sprzedane.
Rolnicy co jakiś czas zmagali się ze skutkami ulew albo wezbraną wodą w Odrze, ale że musieli podporządkować się wcześniejszym ograniczeniom wynikającym z istnienia rezerwatu, nie mogli przeprowadzać pewnych prac. Tak było do lat 50. XX wieku, kiedy to dokonano melioracji tego terenu. W trakcie prac roślinność na tym obszarze jeszcze bardziej ucierpiała. Natomiast dla rolników roboty melioracyjne okazały się pożyteczne. Teren osuszono, a chłopi mogli się cieszyć z lepszych plonów.
Napisz komentarz
Komentarze