Samorząd terytorialny na szczeblu gminy jest najbliższą nam formą demokracji lokalnej, a jego decyzje bezpośrednio wpływają na codzienne życie mieszkańców. Otóż co istotne, mieszkańcy gminy również mogą wpływać na działanie organów samorządu poprzez uczestnictwo w zebraniach rad osiedli, aktywny udział w sesjach rady gminy lub poprzez formy demokracji bezpośredniej czyli konsultacje i referenda lokalne.
Przemiany ustrojowe roku 1989 przyniosły w Polsce wiele zmian systemowych oraz prawnych. Jedną z pierwszych i najważniejszych inicjatyw ustawodawczych rządu Tadeusza Mazowieckiego było wprowadzenie samorządu gminnego, na podstawie serii ustaw, w tym Ustawy o samorządzie terytorialnym z 8 marca 1990 roku.
Wielki przełom
Od 1 stycznia 1999 roku na mocy reformy administracyjnej przyjęto Ustawę o samorządzie gminnym. Przywracając samorząd terytorialny nawiązano do tradycji II Rzeczypospolitej. Kolejnym etapem tworzenia rozwiązań prawnych regulujących istnienie samorządu w Polsce było wprowadzenie tak zwanej Małej Konstytucji na mocy Ustawy konstytucyjnej z 17 października 1992 r. o wzajemnych stosunkach między władzą ustawodawczą i wykonawczą Rzeczypospolitej Polskiej oraz o samorządzie terytorialnym. Ustawa ta wyraża ideę i normuje pozycję samorządu terytorialnego uznając, iż jest on „podstawową funkcją organizacji lokalnego życia publicznego”.
Wielkim przełomem, jeśli chodzi o regulację prawną dotyczącą samorządu w Polsce było uchwalenie Konstytucji RP z 2 kwietnia 1997 roku, gdzie zasada samorządu terytorialnego i decentralizacji władzy publicznej uzyskała rangę naczelnej zasady ustrojowej.
Podstawowym problemem i zadaniem Rady Miasta Kędzierzyn-Koźle, by mogła ona sprawnie funkcjonować, był wybór przewodniczącego rady i jego zastępców, a także powołanie i ustalenie składu komisji problemowych. Przez pierwsze trzy kadencje rada zajmowała się również wyborem prezydenta miasta oraz pozostałych członków miejskiego zarządu, będącego organem wykonawczym gminy. Od kadencji czwartej wybór tego ostatniego organu (jednoosobowego), na mocy ustawy o bezpośrednim wyborze wójta, burmistrza i prezydenta miasta, został powierzony mieszkańcom. Z reguły wybór prezydium rady i członków zarządu miasta, jak również ustalanie składu poszczególnych komisji, odbywał się podczas pierwszych sesji każdej kadencji. Było jednak kilka znaczących odstępstw od tego, o czym decydowały zdarzenia losowe oraz zmiany układów koalicyjnych w radzie.
Jak to się zaczęło?
W pierwszej historycznej kadencji przypadającej na lata 1990-1994 w radzie miasta zasiadało 36 radnych. Wybory przeprowadzono 27 maja 1990 roku, a frekwencja wyniosła niespełna 33 % (przy średniej w województwie i kraju przekraczającej 40 %).
Podczas pierwszej kadencji doszło zarówno do zmian na stanowisku przewodniczącego rady, jak i prezydenta miasta. W grudniu 1992 roku, wobec zarzutów o stronnicze prowadzenie obrad, do dymisji został zmuszony pierwszy ówczesny przewodniczący rady miasta - Antoni Szota. Jego następcą wybrano Emila Matuszyka, który pełnił tę funkcję do końca kadencji.
Na stanowisko prezydenta miasta zgłoszono natomiast trzech kandydatów. Byli to: Jerzy Bobrowski, Gerard Kurzaj oraz Józef Lewczak. Dopiero po trzecim głosowaniu udało się wybrać włodarza miasta. Został nim 20 czerwca 1990 roku Jerzy Bobrowski, który otrzymał 17 spośród 33 głosów radnych. Ponadto rada dokonała wyboru wiceprezydentów oraz członków zarządu miasta. Wiceprezydentami zostali: Mirosław Borzym i Tadeusz Kucharski.
Jednak Jerzy Bobrowski z uwagi na słabnącą pozycję na lokalnej scenie politycznej zrezygnował z funkcji prezydenta 6 listopada 1990 roku. Po kilkugodzinnej dyskusji radni przyjęli jego dymisję. Z wydarzeniem tym wiązała się konieczność wyboru nowego włodarza miasta, co nastąpiło kilkanaście dni później. Radni na to stanowisko wybrali dotychczasowego wiceprezydenta miasta Mirosława Borzyma, który zyskał wśród rajców większe zaufanie niż jego konkurent, Marek Galantowicz. Pod koniec maja 1992 roku rada dokonała wyboru drugiego wiceprezydenta. Na stanowisko to wybrany został Wiesław Masztalerz.
Naznaczona powodzią tysiąclecia
Niezwykle burzliwa była II kadencja w latach 1994-1998. Frekwencja wyborcza w 1994 r. wyniosła tylko 25,5 % uprawnionych do głosowania. Spośród 259 kandydatów mieszkańcy wybrali 36 radnych. Ponownie przewodniczącym rady miasta został Emil Matuszyk.
Na stanowisko prezydenta, rada miasta wybrała Mirosława Borzyma. Radni dokonali również wyboru jego zastępców, którymi zostali Hanna Adamowicz i Dariusza Jorg, jednak 2 lipca 1996 roku doszło do ostrej polemiki między prezydentem Mirosławem Borzymem, a wiceprezydentem Dariuszem Jorgiem. Tematem sporu była gospodarka nieruchomościami oraz polityka planowania przestrzennego w mieście. Doprowadziło to do odwołania ze stanowisk wiceprezydentów: Hanny Adamowicz i Dariusza Jorga.
Na ich miejsce rada powołała Antoniego Bajera. Natomiast 27 lutego 1997 r. powołano na wakujące stanowisko drugiego wiceprezydenta miasta - radnego Piotra Pietrzyka.
Przedwczesna zmiana przewodniczącego rady miasta nastąpiła z przyczyn losowych wiosną 1998 roku. Krótko przed końcem kadencji, 8 marca, zmarł bowiem dotychczasowy przewodniczący Emil Matuszyk. Nowego przewodniczącego radni wybrali 21 kwietnia 1998 r. Po pięciu rundach głosowań został nim Bolesław Marszewski.
Należy przypomnieć, że kadencja ta naznaczona została tragicznymi zdarzeniami związanymi z katastrofalną powodzią w lipcu 1997 roku.
Kolejna kadencja przypadła na lata 1998-2002. Frekwencja wyborcza w 1998 roku wyniosła ponad 42 %. O 36 mandatów w Radzie Miasta Kędzierzyna-Koźla walczyły 403 osoby z 12 ugrupowań. Po ukonstytuowaniu się rady miasta na jej przewodniczącego wybrano radnego Ryszarda Pacułta. Następnie, również spośród dwóch kandydatów radni wybrali prezydenta miasta. O stanowisko to ubiegali się: radny Dariusz Jorg oraz Jerzy Majchrzak, nie będący radnym. Na prezydenta wybrano Jerzego Majchrzaka, którego zgłosiło ugrupowanie Praca i Rozwój. Jednak pod koniec kadencji - 31 grudnia 2001 roku złożył on rezygnację z uwagi na fakt objęcia stanowiska prezesa Zakładów Azotowych Kędzierzyn. Rajcy przyjęli tę rezygnację 1 marca 2002 roku.
Jubileuszowa 50 sesja Rady Miasta Kędzierzyn-Koźle zwołana została 21 marca 2002 roku. Jej najważniejszym punktem był wybór nowego prezydenta. Na stanowisko to wybrano jedynego wówczas kandydata Wiesława Fąfarę. Za wyborem głosowało 21 radnych, przeciw było 13, a jedna osoba wstrzymała się od głosu. Miało to miejsce 24 kwietnia 2002 r. Tego samego dnia rada wybrała nowy zarząd miasta. Wiceprezydentami zostali: Brygida Kolenda-Łabuś oraz Piotr Gabrysz, nie będący radnymi.
Inwestycyjny boom
Do całkiem spokojnych należała kadencja przypadająca na lata 2002-2006. W 2002 roku o 23 miejsca w nowej radzie ubiegało się 288 osób. Frekwencja wyborcza w wyborach do rady miasta wyniosła prawie 37 % i była dużo niższa niż w skali kraju oraz województwa (odpowiednio niecałe 44 % i 41 %). W Radzie Miasta Kędzierzyn-Koźle czwartej kadencji znalazło się 14 dotychczasowych oraz 9 nowych radnych. Po złożeniu ślubowania radni wybrali nowego przewodniczącego. Został nim ponownie Ryszard Pacułt, uzyskując 22 głosy poparcia. Na jego zastępców wybrano Huberta Majnusza oraz Grzegorza Chudomięta. Dwa dni później na następnej sesji wybrany w bezpośrednich wyborach prezydent miasta Wiesław Fąfara przedstawił radnym swoich zastępców. Podobnie jak wcześniej byli to: Brygida Kolenda-Łabuś i Piotr Gabrysz.
Podczas wyborów samorządowych w listopadzie 2006 roku frekwencja wyniosła 36 %. W nowej 23-osobowej radzie miasta znaleźli się przedstawiciele sześciu ugrupowań. Wybory na prezydenta miasta podobnie jak cztery lata wcześniej zdecydowanie wygrał Wiesław Fąfara, który już po raz trzeci na stanowiska swoich zastępców powołał: Brygidę Kolendę-Łabuś oraz Piotra Gabrysza.
Od samego początku dochodziło do zmian na stanowisku przewodniczącego rady miasta. Najpierw funkcję tę sprawował radny Dariusz Jorg, następnie radny Robert Węgrzyn, którego po tym jak został on posłem na Sejm RP zastąpił Grzegorz Chudomięt.
Obie kadencje przypadające na lata 2002-2006 oraz 2006-2010 - mimo częstych tarć i nieporozumień - były dość udane, gdyż w ich trakcie zdołano zrealizować wiele istotnych zadań inwestycyjnych. Wśród nich należy wymienić m.in. budowę hali widowisko-sportowej „Azoty”, hali targowej „Manhatan”, powstanie kilku bloków mieszkalnych, czy też remont i nadbudowę urzędu miasta. Realizowano też potężne inwestycje związane z budową kanalizacji na terenie niemal całego Kędzierzyna-Koźla, a także rozbudową i modernizacją miejskiej oczyszczalni ścieków.
Końcówka tego okresu kojarzy się wielu mieszkańcom z tragiczną powodzią z maja 2010 roku, która wyrządziła ogromne straty w infrastrukturze komunalnej.
Kolejne kadencje przypadły na lata: 2010-2014 oraz 2014-2018, a obecna (po raz pierwszy 5-letnia) rozpoczęła się w 2018 roku, a zakończy w 2023.
Ciężki kawałek chleba
Niewątpliwie jednym z symboli tutejszego samorządu jest dr Ryszard Pacułt. Ten bardzo ceniony pedagog, samorządowiec i społecznik, powiększył w grudniu 2019 roku grono Honorowych Obywateli Kędzierzyna-Koźla. Najdłużej z grona wszystkich radnych pełnił funkcję przewodniczącego RM Kędzierzyn-Koźle. W wywiadzie, którego udzielił „Lokalnej” pod koniec zeszłego roku, przyznał, że działalność w samorządzie nie należała do łatwych.
- Za czasów mojej pierwszej kadencji w radzie miasta, funkcję prezydenta Kędzierzyna-Koźla sprawował Mirosław Borzym. To był otwarty człowiek, który też dążył do kompromisu, do zgody. Postępował rozsądnie. Wiele mu zawdzięczam m.in. w kontekście moich starań dotyczących kozielskiego muzeum. Kolejna kadencja, gdy już zostałem przewodniczącym rady miasta, była bardzo trudna. Chciano nas odwoływać, trzeba było podejmować odpowiednie kroki w odpowiedzi na nieuczciwe ataki w naszą stronę. Poza tym to gremium było dość mocno skonfliktowane, ale realizowaliśmy najważniejsze cele i zadania. Rola przewodniczącego rady miasta była wówczas niezwykle istotna. Dobrze pamiętam kadencje, kiedy prezydentami byli Jerzy Majchrzak i Wiesław Fąfara. Wtedy również bywało niespokojnie, ale z ówczesnymi włodarzami współpracowało mi się bardzo dobrze - dodaje dr Ryszard Pacułt, który uważa, iż dobrym ruchem ze strony prezydenta Fąfary była decyzja o remoncie i nadbudowie budynku magistratu, choć napotykała ona na opór niektórych środowisk.
Kolejnym znaczącym przedsięwzięciem w jego opinii była - zrealizowana już za kadencji Sabiny Nowosielskiej - bardzo udana inwestycja na wzgórzu zamkowym. Stworzenie Muzeum Ziemi Kozielskiej z prawdziwego zdarzenia było bowiem odwiecznym marzeniem Ryszarda Pacułta, który dobrze zna praktycznie wszystkich prezydentów od początku istnienia Kędzierzyna-Koźla. Prezydent Tomasz Wantuła był z kolei jego wychowankiem z I LO. Koniec kadencji Tomasza Wantuły, był zarazem finałem bogatej samorządowej przygody dra Pacułta.
Do grona największych porażek miasta nasz rozmówca zaliczył brak wyższej uczelni w Kędzierzynie-Koźlu, mimo podjęcia szeregu mniej lub bardziej udanych prób jej powołania. Żadna z nich nie zakończyła się bowiem sukcesem na miarę naszych oczekiwań.
- Zawsze interesowałem się pracą samorządu i także teraz z uwagą śledzę jego poczynania. Obecnym samorządowcom życzę owocnego współdziałania, tym bardziej, że miasto stoi przed wieloma ważkimi wyzwaniami. Trzymam więc kciuki za tę zgodę - kończy dr Ryszard Pacułt.
Z perspektywy czasu można zatem stwierdzić, że współpraca organów władzy samorządowej - pomimo konfliktów i potyczek słownych - układała się pozytywnie. Zdarzały się sytuacje, w których koalicja i opozycja - z racji różnic programowych - nie były w stanie się porozumieć, jednak można zauważyć, iż w sprawach strategicznych dla rozwoju gminy oraz niecierpiących zwłoki, partyjne animozje schodziły na dalszy plan. Przyczyniło się to do istotnych przeobrażeń miasta w trakcie ostatnich 30 lat.
Napisz komentarz
Komentarze